การบูชาพระบรมสารีริกธาตุ

 

 

ข้อมูลจาก
หนังสือ ๕๐ ปี สันติธรรมานุสรณ์
และหนังสือพระบรมสารีริกธาตุ โดย วิทยา ประทุมธารารัตน์

การบูชาพระบรมสารีริกธาตุ

การจัดที่บูชาและปฏิบัติต่อพระบรมสารีริกธาตุและพระธาตุต่างๆ พระบรมสารีริกธาตุเป็นธาตุรู้ เสด็จมาได้ตามคำอธิษฐาน ก็เสด็จไปได้เมื่อปฏิบัติไม่ถูกต้อง ฉะนั้น จึุงต้องปฏิบัติต่อพระบรมสารีริกธาตุเฉกเช่นพระพุทธองค์ ดังนี้ บรรจุไว้ในเจดีย์ไม้จันทร์ เจดีย์ไม้โพธิ์ เจดีย์แก้ว หรือผอบ โถกระเบื้องที่มีฝาครอบก็ได้ ควรรองภายในด้วยสำลี ตัดผ้าแดงให้พอดี วางบนสำลี ตัดไหมเจ็ดสีเป็นเส้นเล็ก ๆ วางบนผ้าแดง แล้วทับด้วยผ้าขาวอีกทีหนึ่ง แล้วจึงอัญเชิญพระบรมธาตุวางข้างบน การที่เอาผ้าแดงผ้าขาวรองใต้พระบรมสารีิริกธาตุ เพราะถือกันว่า พระธาตุมีเทพรักษา ผ้าขาวผ้าแดง เป็นอาภรณ์ของเทพยดา พระบรมธาตุจะถูกบรรจุอยู่ในตลับทองคำ ตลับเงิน ตลับนาก ซ้อนกันเป็นชั้น ๆ แล้วแต่กำลังทรัพย์และศรัทธาของผู้เป็นเจ้าของ นอกนั้นเขาจะบรรจุอัญมณีล้ำค่าเพื่อเป็นการสักการะ พระบรมสารีริกธาตุ บางแห่งก็จะบรรจุดอกพิกุลทอง พิกุลเงิน และไม่จันทร์ซีกเล็กๆ ไว้กับพระบรมสารีริกธาตุ โบราณกล่าวว่าใช้ไหมเจ็ดสี มณีเจ็ดอย่างจะถูำกโฉลกในการบูชา เจดีย์บรรจุพระบรมสารีริกธาตุควรสูงกว่าพระพุทธรูปบูชา ถ้าสถานที่ไม่อำนวย จะวางไว้หน้าพระพุทธรูปก็ได้ แต่ควรมีพานรองรับ ควรตั้งน้ำสะอาดบริสุทธิ์บูชาพระธาตุ และควรเปลี่ยนน้ำทุกวัน หรือทุกวันพระ ควรเน้นหนักในการปฏิบัติบูชา ด้วยการสวดมนต์ภาวนาให้สม่ำเสมอ มากกว่าการบูชาด้วยดอกไม้ ธูป เทียน หรือสิ่งอื่นใด ไม่ควรกราบไหว้ด้วยจิตที่เจือด้วยกิเลส พยายามผูกจิตระลึกถึงพระบรมธาตุด้วยการบริกรรมภาวนาคาถามงกุฏพระพุทธเจ้า "อิติปิโส วิเสสอิ อิเสเส พุทธะนาเมอิ อิเมนาพุทธตังโสอิ อิโสตังพุทธปิติอิ" ให้มากที่สุด การบูชาพระธาตุนี้ มีผลานิสงส์มากนัก อาจให้สำเร็จประโยชน์และสุขสมบูรณ์ได้ทั้งในชาตินี้และชาติหน้า หรือประโยชน์อย่างยิ่ง คือ " พระนิพพาน" ผู้ไม่เชื่อ และไม่เคยบูชาก็ไม่สามารถจะรู้ได้ เพราะผลานิสงส์ทั้งนี้่จะเกิดปรากฏเฉพาะผู้ที่มีความเลื่อมใส และกระทำการบูชาโดยสุจริตเท่านั้น พระธาตุได้มีส่วนเกี่ยวพันกับพระพุทธศาสนาในประเทศไทยมาแต่โบราณ อาจกล่าวได้ว่าทุกๆ เจดีย์หรือ พระปรางค์ จะมีพระธาตุบรรจุไว้ พระพุทธรูปสำคัญๆ จะมีพระบรมสารีริกธาตุบรรจุอยู่ภายในองค์พระ เจดีย์ที่บรรจุพระธาตุพระปัจเจกพุทธเจ้า ก็ตั้งประดิษฐานลดหลั่นลงมาตามลำดับ ส่วนเจดีย์ที่บรรจุ พระอรหันตธาตุควรอยู่ต่ำกว่า พระพุทธรูปเพราะเป็นพระธาตุของพระสาวก ควรอยู่ต่ำกว่าพระศาสดา หรือถ้าสถานที่ไม่อำนวย ก็ให้จัดดูตามความเหมาะสม คำบูชาพระบรมสารีริกธาตุ (นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ ๓ ครั้ง) อิติปิ โส ภะคะวา, นะมามิหัง ตัง ภะคะวันตัง, ปะระมะสารีริกธาตุยา สัทธิง, อะระหัง สัมมาสัมพุทโธ, วิชชาจะระณะสัมปันโน, สุคะโต, โลกะวิทู, อะนุตตะโร ปุริสะทัมมะสาระถิ, สัตถา เทวะมะนุสสานัง, พุทโธ, ภะคะวาติ. วันทาหลวง (ย่อ) วันทามิ เจติยัง สัพพัง สัพพัฏฐาเนสุ ปะติฏฐิตา สะรีระธาตุ มหาโพธิง พุทธะรูปัง สะกะลัง สะทา นาคะโลเก เทวะโลเกพรัหมะโลเก ชัมพูทีเปลังกาทีเป สะรีระธาตุ โย เกสา ธาตุ โย อะระหันตะ ธาตุ โย เจติยัง คันธะกุฏิง จะตุราสี ติสสะหัสเส ธัมมักขันเธ สัพเพสัง ปาทะเจติยัง อะหัง วันทามิ สัพพะโสฯ บทสวดบูชาพระบรมสารีริกธาตุ อุกาสะ วันทามิ ภันเต เจติยัง สัพพัง สัพพัตถะฐาเน สุปะติฏฐิตัง ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ดังข้าพเจ้า ขอถือโอกาส ข้าพเจ้าขอไหว้ซึ่งพระเจดีย์ทั้งหมด อันตั้งไว้ดีแล้ว ในที่ทั้งปวง พุทธะสารีรังคะธาตุง มะหาโพธิง พุทธะรูปัง คันธะกุฏิง จะตุราสีติสะหัสเส ธัมมักขันเธ คือซึ่งพระสารีรังคะธาตุของพระพุทธเจ้า ซึ่งต้นพระศรีมหาโพธิ์ ซึ่งพระพุทธรูป ซึ่งพระคันธุกุฏิของพระพุทธเจ้า และซึ่งพระธรรมขันธ์ทั้งหลาย มีแปดหมื่นสี่พันพระธรรมขันธ์ สัพเพตัง ปาทะเจติยัง สักการัตถัง เพื่อสักการะซึ่งพระเจดีย์ คือรอยพระบาทเหล่านั้นทั้งหมดทั้งสิ้น อะหังวันทามิธาตุโย ข้าพเจ้าขอไหว้พระธาตุทั้งหลาย อะหังวันทามิสัพพะโส ข้าพเจ้าขอไหว้โดยประการทั้งปวง อิจเจตัง ระตะนัตตะยัง อะหัง วันทามิ สัพพะทา ข้าพเจ้าขอไหว้ซึ่งพระรัตนตรัยเหล่านั้นในกาลทุกเมื่อ ด้วยอาการดังนี้แลฯ พระคาถาบูชาพระธาตุในพรหมโลกและดาวดึงส์ พรหมโลเกทุสสะธาตุ วามะอักขะกะธาตุโย สัพเพ พรหมมาภิปูเชนติ ถูปัง ทะวาทะสะโยชะนัง ตาวะติงสัมหิ เทวานะ จุฬามะณี จะ เกสะกัง สัพเพ เทวาภิปูเชนติ ถูปัญ จะ จะตุโยชะนัง ปูชิตา นะระเทเวหิ อะหัง วันทามิ ธาตุโยฯ คาถาบูชาพระธาตุในจักรวาลทั้งหลาย จัตตาฬิสะ สะมาทันตา เกสา โลมา นะขา ปิจะ เทวา หะรันติ เอเตกัง จักกะวาฬะกัง ปะรัมปะรา ปูชิตา นะระเทเวหิ อะหัง วันทามิ ธาตุ โยฯ พระคาถาบูชาพระธาตุ ๘๔,๐๐๐ องค์ในชมพูทวีป อัฏฐาระเส ทะเววัสสะสะเต ธัมมาโสโก ราชา อะหุ จะตุราสีติสะหัสสา เจติยา จะ การาปิตา ปูชิตา นะระเทเวหิ อะหัง วันทามิ ธาตุโย สัตตะโทณานิ ธาตูนิ ชัมพูทีเป ปะติฏฐิตา จะตุราสีติสหัสสา เจติยา ปฏิมัณฑิตา ปูชิตา นะระเทเวหิ อะหัง วันทามิ ธาตุโยฯ คาถาบูชาพระธาตุในลังกา อะปะเรนะ สะมะเยนะ ทุฏโฐนามะนะราธิโป เอกะโทณัญ จะ ธาตูนัง ลังกาทีเป ปะติฏฐิตัง ปูชิตานะระเทเวหิ อะหัง วันทามิ ธาตุโยฯ คำนมัสการพระบรมสารีริกธาตุ (ของโบราณ) อุกาสะ ข้าพเจ้าจะขอ ยอ กร บวร วันทนา ประนมนิ้วหัตถาขึ้นเหนือเศียร ต่างรัตนะ ประทีปธูปเทียนแก้วเจ็ดประการ แลโกสุม สุมามาลย์ ประทุมชาติอันโชติช่วงช่อชั้นวิจิตร แจ่มจำรัสสุนทโรภาส ด้วยเมื่อองค์สมเด็จพระบรมโลกนาถศาสดาจารย์ญาณสัพพัญญูบรมครูเจ้า เสด็จเข้าสู่พระปรินิพพาน พระองค์ทรงประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุไว้ สิริพระบรมธาตุทั้งหลายน้อยใหญ่ตวงได้สิบหกทะนานทอง พระรากขวัญทั้งสองพระเขี้ยวแก้วสี่ กับพระศรีอุณหิศหนึ่ง นับรวมกันได้ครบเป็นเจ็ดองค์ นี้แลคงตามสภาวะเดิมอันจะแหลกลาญด้วยเพลิงสังหารนั้นหามิได้ แต่พระอัฐิ น้อยใหญ่ทั้งหลายนั้นไซร้ พลันเพลิงไหม้สังหารละเอียดลง ยังคงแต่พระบรมสารีริกธาตุสามสถาน ใหญ่น้อยปานกลางมีประมาณต่างกันพระบรมธาตุขนาดใหญ่นั้นมีประมาณเท่าเมล็ดถั่วหักตักตวงได้ห้าทะนาน ทรงพระบวรสัณฐานประมาณแม้นเหมือนหนึ่งพรรณทองอุไร พระบรมธาตุขนาด กลางนั้นไซร้มีประมาณเท่าเมล็ดข้าวสารหักตักตวงได้ห้าทะนานทรงพระบวรสัณฐานประมาณเหมือนพรรณแววแก้วผลึกอันเลื่อนลอย พระบรมธาตุขนาดน้อยประมาณแม้นเท่าเมล็ดพันธุ์ผักกาดตวงได้หกทะนานทรงพระบวรสัณฐานดังพรรณสีดอกบุปผชาติพิกุลอดุลย์ใสสี พระบรมธาตุทั้งหลายเหล่านี้ หมู่มนุษย์และเทวะนิกร อมรินทร์ พรหมภิรมย์พากันเชิญเสด็จไปประดิษฐานรักษาไว้ พระบรมธาตุองค์ใหญ่ คือ พระรากขวัญซ้าย สถิตอยู่ชั้นพรหมา พระรากขวัญเบื้องขวา กับพระนลาตะอุณหิศ เสด็จสถิตอยู่เมืองอนุราชสิงหฬ พระเขี้ยวแก้วขวาเบื้องบนอยู่ดาวดึงษาสวรรค์ พระเขี้ยวแก้วขวาเบื้องล่างนั้น เสด็จอยู่เกาะแก้วลังกาสิงหฬ พระเขี้ยวแก้วซ้ายเบื้องบนอยู่เมืองคันธาระวิไสย พระเขี้ยวแก้วซ้ายเบื้องล่างนั้นไซร้สถิตอยู่เมืองนาคสถาน แต่พระบรมสารีริกธาตุทั้งสิบหกทะนานนั้น ประดิษฐานไว้ในแผ่นพื้นภูมิภาคแห่งพระนครทั้งแปด คือเมืองราชคฤหบุรี เมืองเวสาลีสวัสดิ์ เมืองกบิลพัสดุ์มหานคร เมืองอัลปะกะบุรีรมย์ แลบ้านพราหมณ์นิคมเขต เมืองเทวะทะหะประเทศ เมืองปาวายะบุรินทร์ และเมืองโกสินรายน์ พระเกศา โลมา นขา ทันตา ทั้งหลาย เรี่ยรายประดิษฐานอยู่ทุกทิศทั่วทั้งจักรวาล ฝ่ายพระพุทธบริขารคือ บาตรแลจีวรท่อนผ้าสันถัตรัดประคดใน สมุกเหล็กไฟกล่องเข็มผ้ากรองน้ำธะมะการกวัสสิกะฏก ผ้าชุบสรง หนังนิสิทน์มีดโกนตลกบาตรเครื่องลาด แท่นพระบรรทม ลูกดานทองฉลองพระบาท ธาตุบริขารทั้งหลายนี้ องค์ขัติยาธิบดีพราหมณ์มหาศาลผู้เลื่อมใสกมลมาล ประกอบไปด้วยศรัทธาเป็นอย่างยิ่ง ได้อัญเชิญพระบรมธาตุบริขารสิบหกสิ่งนี้ไปประดิษฐานไว้ทั้งสิบเมือง ต่างกระทำสักการบูชารุ่งเรืองเห็นปรากฏ กายนทนธนํ พระพุทธรัดประคด อยู่ ณ เมืองเทวะทะหะราฐ ปตฺโต บาตร อยู่เมืองอนุราชสิงหฬทวีปลังกา อุทกสาฏกํ ผ้าชุบสรงสถิตอยู่ ณ เมืองปัญจาละนคร จิวรํ ผ้าจีวร อยู่เมืองพันทะวิไสย หรนี สมุกเหล็กไฟอยู่เมืองตักสิลา วาสีสูจิฆรํ มีดโกนแลกล่องเข็มประดิษฐานอยู่เมืองอินระปัตมะไหสวรรค์ จมมํ หนังนิสิทน์สันถัต สถิตอยู่เมืองคันธาระราฐ ถวิกา ตลกบาตรแลเครื่องลาดที่พระบรรทม ลูกดานทองฉลองพระบาททั้งคู่ อยู่บ้านอุสิระคาม ยังพระธาตุบริขารอื่นอีกหกสิ่ง คือพระอังคาร ถ่านเถ้าเสาเชิงตะกอนนั้นสถิตอยู่ ณ เมืองโมรียะประเทศ จุฬามุนีบรมเกศธาตุ ประดิษฐาน อยู่ดาวดึงษาสวรรค์ กาสายะวัตถัง ผ้าทรง นั้นอยู่ ณ ชั้นพรหมา สุวณฺณโฑณํ ทะนานทอง ที่ตวงพระบรมสารีริกธาตุ สถิตอยู่นครโกสินรายน์รัตน มไหสวรรค์ พระบรมธาตุทั้งยี่สิบสองประการนั้นทรงพระคุณเป็นอันยิ่ง พระองค์ทรงอนุญาตประทานไว้ทุกสิ่งด้วยพระมหากรุณา หวังพระทัยเพื่อจะให้เห็นที่สักการบูชาเกิดผลานิสงส์อันเป็นสวัสดิมงคลแก่ฝูงเทพามนุษย์ กว่าจะยุติสิ้นสุดพระพุทธศาสนา ครั้นกาลล่วงนานมาในห้าพันปี พระบรมธาตุทั้งหลายนี้เสด็จไปสู่ลังกาเกาะ เพื่อที่จะทรงสงเคราะห์ชาวสิงหฬ ให้เกิดสวัสดิมงคลด้วยกระทำสักการบูชาพระคุณ เมื่อถึงกาลพระพุทธศาสนาใกล้จะสิ้นสูญครบจำนวนถ้วนห้าพันปี พระบรมธาตุทั้งหลายนี้จะเสด็จไปสู่ที่พระเจดีย์ฐานดำรงอยู่โดยจำเนียรกาลบ่มิได้คลาด ครั้นถึงพระพุทธศักราชล่วงได้สี่พันเก้าร้อยเก้าสิบเก้าพรรษาเศษสังขยาเดือนล่วงได้สิบเอ็ดเดือนกับยี่สิบสองวัน วันพฤหัสบดีเดือนหกขึ้นเก้าค่ำคิมหันตฤดูปีชวดนักษัตรอัฐศกเวลารุ่งอรุโณทัย พระบรมสารีริกธาตุทั้งหลายนี้ไซร้ จะสด็จไปสู่สถานที่สันนิบาต มิทันนานทรงทำยมกปาฏิหาริย์ด้วยพุทธฤทธิ์อันพิเศษ บังเกิดเป็นพุทธนิเวศน์ แลพระพุทธวรกายสูงได้สิบแปดศอก เปล่งพระรัศมีออกสิบหกประการ มีพระบวรสัญฐานวิจิตรจำรัสศรีสุนทโรภาสทรงพระสิริวิลาศอันเพริศแพร้ว ดวงพระพักตร์ผุดผ่องแผ้ว ดังสีสุวรรณทองแท่งธรรมชาติ พระรูปองค์สมเด็จพระบรมโลกนาถเสด็จขึ้นสถิตนั่งเหนือรัตนบัลลังก์อาสน์ทรงพระสมาธิมั่นในควงต้นไม้พระศรีมหาโพธิ์ ทรงกระทำยมกปาฏิหาริย์ โปรดสัตว์คนธรรพ์ เทวะนิกร อมรฤษีสิทธิ์ พิทยาธร กินนร นาคราช ทั้งหมู่อสุระเดียรดาษนั่งแน่นเหนือพื้นแผ่นพสุธา สตฺตาหํ ทรงตรัสพระธรรมเทศนาโปรดสัตว์อีกเจ็ดวัน ในครั้งนั้นได้สี่อสงไขยสองล้านสามแสนหกสิบเจ็ดพันโกฏิแล้ว พระเตโชธาตุก็พวยพุ่งรุงโรจน์โชตนาการ สังหารพระบวรพุทธสรีระธาตุให้สิ้นสุดในวันพุธเดือนหกขึ้นสิบค่ำ ปีชวดนักษัตรอัฐศก พระพุทธศาสนาก็บรรจบครบจำนวนถ้วนห้าพันพรรษา อหํ วนฺทามิ ธาตุโย ข้าพเจ้าขอน้อมนมัสการพระบรมสารีริกธาตุทั้งหลาย ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้น อหํ วนฺทามิ สพฺพโส ข้าพเจ้า ขอนมัสการองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้น ด้วยประการทั้งปวงฯ